رسیدن به آسمایی:  05.02.2011 ؛ نشر در آسمایی: 06.02.2011

عماد

البوم "خاموشانه"

 با

 جوشش درونی

 

Quelles que soient mes compositions et mes experiences ma music est toujours base sur des ragas classiques indiens des talas de la music folkloric ou contemporaine, mais je nai jamais essaye de faire des “trucs” pour vendre des disques je n’ai jamais fait ca… . « Ravi Shankar »

همیش هرآنچه آهنگ ساخته و تجربه کرده ام براساس راگ ها، تال ها، براساس موسیقی فلکلور و موسیقی معاصر هند بوده است، ولی هیچگاه نکوشیده ام به انسجام یا چیزهای کوکتیل (مخلوط) مانندی یا چیزهای "سطحی" برای فروش البوم بپردازم. من از ابتداء هیچگاه این کار را نکرده ام.  "راوی شنکر"

                                                                                     *** 

کمتر چیزی بیشتر از موسیقی میتواند آلام بخش روان انسان باشد. وهمین عامل است که این هنر اصیل و والا را که با سرشت طبیعی انسان پیوند ناگسستنی خورده بمثابۀ غذای روح می پندارند. این هنر که  با پیدایش انسان همراه بوده، بیان آن بازتاب احساس و عواطف، بازتاب طبیعت و اقلیم یک محیط خاص است. این بیان از آواهای دورانهای پارین برای رسانیدن پیام غم و شادی انسان گرفته تا سرودهای دینی و مذهبی و تا گونه های بیشمار مدرن و کلاسیک امروزی که ممثل تپش نبض اجتماعی یک جامعۀ خاص انسانیست.  

"راوی شنکر" سیتار نواز شهیر هند، شخصیت جهان شناخته شده  باری چنین گفته است:

(همیش هرآنچه آهنگ ساخته و تجربه کرده ام براساس راگ ها، تال ها، براساس موسیقی فلکلور و موسیقی معاصر هند بوده است، ولی هیچگاه نکوشیده ام به انسجام یا چیزهای کوکتیل "مخلوط" مانندی یا چیزهای "سطحی" برای فروش البوم بپردازم. من از ابتداء هیچگاه این کار را نکرده ام).

 امروز درافغانستان یکی از این هنرمندان وحید قاسمی است که شنیده و می شنوم از چندی بدینسو در مسیر تورنتو- کابل در تکاپوست. این تکاپو جد و جهدیست برای شناخت، گردآوری و معرفی موسیقی سنتی، روستایی و فلکلور افغانستان است.

وحید قاسمی اخیرا در کنار کارهای پژوهشی البوم جدیدی برون کرده بنام "خاموشانه" که آنرا از طریق یکی از سایت ها شنیدم. در این البوم چند آهنگ خیلی زیبا اساسا در روح قالب های قبولشدۀ موسیقی افغانی - خراسانی بسته و سروده شده اند. و از آن جا که بنده بیاد دارد، وحید قاسمی هیچگاه آثاری ارائه نکرده تا بقول راوی شنکر"البوم" بفروشد. آثار وحید قاسمی اگر امروز بسیار پر سر و صدا نیستند، ولی بی گمان که یکی از اصیل ترین کارهای ماندگار تاریخ موسیقی افغانستان خواهند بود.

البوم "خاموشانه" از وحید قاسمی کوشش این هنرمند نامدار است به هدف پر کردن جای خالی آثاری در آن قالبهای موسیقی فلکلور، پاپلر و سنتی فنا ناپذیر که سنگ پایۀ موسیقی افغانستان را میسازند.آثاری از آن نوع موسیقی را که امروز بسیاری از کهنسالان، میانه سالان و جوانترها بی صبرانه جستجو می کنند و با شنیدن آثاری از آن دست، خود، جامعه و خاطرات خوش و نا خوش زنده گی را درآن در می یابند. ویژه گی این آهنگها در آنست که نه تنها در قالبهای کهن و سنتی  بل با متن و پرداخت نو آفریده شده اند.

پرداخت نو در متن: این پرداخت نو یکی هم در گزینش اشعار باب روز اند که در متن و مضمون خود حکایه گر تپش نبض زنده گی امروز اند. از زنده گی قرن 21، از میراث بازماندۀ سی سال جنگ و تهاجم و همه پدیده های بد و نابسامان. کاربرد شعر دوران نو که در فرم بیان موسیقی قبولشدۀ پاپلر وسنتی گنجانیده شده اند، نه این که کهنسلان را بخود جلب می کند بل با متن جدید خود شنونده های از همه نسلها را، هم از آنانی را که با این نوع موسیقی زنده گی کرده، خورد بزرگ شده اند و هم از آنانی را که در نابسامانی های امروز و چند دهه بی سر و سامانی کشور بدنیا آمده،  زنده گی بسر برده اند.

سخن از وحید قاسمی است که در فصل گردیهای تورنتو- کابل در جد و جهد است. هنرمندی که می شنوم هنگام بستن کوله بار مسافرت از غربتگاه بسوی زادگاهش، هدایای تازه در کوله بار خود بسته به عزیزان همدیاراش هدیه می کند. وحید قاسمی اگر نتوانسته که خوان خالی فقرا، کلبه های سرد سرمازده گان زادگاهش را پر از نان و هیزم کند، ولی با پرداختهای تازه به تازۀ هنری اش توانسته به روانهایشان گرما، شادی و امید ببخشد و با رنجهایشان همدم باشد.

یکی از تازه ترین هدایای وحید قاسمی همین البوم است که گزینش "خاموشی" در واقع یک نام خیلی بجا از متن و مضمون آهنگهای این البوم است. ولی آن چه در این "خاموشی" قابل دقت است، "جوشش" درونیست که در خود دارد.این جوشش پیدا شده از تماس و اثرگذاری این آهنگهاست بر ژرفترین رشته های احساس انسانی. احساساتی که این آهنگها از وطن و در کل از زنده گی بیان واقعبینانه ارائه می کند. بیان از واقعیت، از آن چه واقعا بر سر انسان میگذرد. آن چه در واقع مردم زنده گی می کنند. کاربرد نوع موسیقی با  گامها و مقامهای اصیل خراسانی، افغانی آمیخته با سازهای شرقی و غربی دراین البوم یک انتخاب مناسب و دوست داشتنی است.

یکی از آن پرداخت ها آهنگیست بنام " آسمان بارانیست" که آنرا باید بار بار شنید. و از احساس درونی که درنتیجه دست میدهد، تصویری از تجربۀ زنده گی "فردی" در شنونده می آفریند. در نتیجۀ اثرگذاری همین آهنگ زیباست که این تصویر "فردی"  بساده گی در ذهن تصویر"جامعتری" بازتاب و باز آفرینی می کند. متن آهنگ "حکایتنامۀ زنده گیست از بارانی که در یک مثال کوچک و "فردی" اش تصویر "کلی و جامع" پیدا می کند که میتواند نماد بربادی یک خانۀ بزرگ انسانی از آغاز تا انجام باشد.

قفسم تنگ و دلم طوفانیست

ابرها در بدنم زندانیست

نیست چتری که پناهم بخشد

آسمان بارانیست

انتظار: این آهنگ خیلی آلام و آرام بخش است. در بیان خود بسیار"عاشقانه" است، بقول انگریزی ها یک آهنگ "تچی و رومانتیک" است. کاربرد گیتار و آلاب های آن زیباست. ساز دومینانت "گیتار" است که در ژانر یا "نوع" برگزیده شده با بیان این متن در چنین آهنگ، خیلی مناسب و پذیرفتنیست.

آمدم آمدم که سرآید انتظار تو

آمدی آمدی که بمیرم در کنار تو

بهار: "بهار" هم یکی دگر از آهنگهای این البوم است:

زمستان  میرود اما

 پرستو بال نگشاید

اگر در پیش چشمانت

برای من بهاران فصل بارانست.

گرچه این آهنگ احتمالا در قالب سنتی مکتب استاد قاسم افغان ساخته شده ولی متن آن نو است. وحید قاسمی در این آهنگ دو چیز خوبی را نشانداده:

1- وفاداری و تعهد به قالب سنتی در پرداخت نو با ترکیب سازهای نو و؛

2- در متن خود که امروزیست، متن در خور این سده و این روزگار است.

بهانه: "بهانه" یکی دیگر از نگینه های البوم "خاموشانه" است که در آن جلایش زیبای دارد:

شب است و باز دل من بهانه می گیرد

غم غریب دلم را نشانه می گیرد

کاربرد ساکسفون و گیتار با اکوردیون و ریتم در نوع (تانگو) آمیخته با عناصرشرقی آهنگ را بسیار دلپذیر ساخته است. این آهنگ به باور و برداشت من یکسان برای نسلهای دیروزی و امروزی پذیرفتنی و لذتبخش است. پرداخت خیلی زیبا و مدرن  و آلام بخش و آرام بخش دارد.

شطرنج: یکی از بهترین آهنگهای البوم است. بازی شطرنج که گفته میشود از آن درپیشبرد جنگ و سیاست هم کار گرفته میشود و هر کس که به ساده گی بازیهای سیاسی نادرست را نشانه و تصویر می کند، میگوید که این یک بازی شطرنج است. بویژه در سی سال اخیر که افغانستان دستخوش بسیار از بازیهای سیاسی بوده است، ساده ترین مردم جریان تباه کن این بازیهای سیاسی را به بازی شطرنج شباهت میدهند. درمتن این آهنگ شاعر "تصنیف ساز" به بهترین شکل با شرح بازی شطرنج تصویراز بازی جاری وطن که شوربختانه چندین دهه جریان دارد، بدست میدهد.

این پیاده میشود

 آن وزیر میشود

صفحه چیده میشود

 دار و گیر میشود

این یکی فدای شاه

آن یکی فدای رخ

در پیاده گان چه زود

 مرگ و میر میشود

مطربا نرمک بزن: یکی دگر از بهترین آهنگهای این آلبوم در قالب سنتی – خراسانیست.

مطربا نرمک بزن تا روح باز آید به تن

چون زنی برنام شمس الدین تبریزی بزن

در این آهنگ کاربرد "دف" بمثابۀ ضرب نه این که یک ساز دومینانت است، بل اصلی بودن رفتار و مقام را بیشتر از پیش تصویر می کند. متن و آهنگ خیلی باهم مقبول آمیزش یافته اند.

نور دل ما: یک ترکیب زیبای خراسانی – مدرن با دو تار – گیتار- دف و سازهای برقی است. "نور دل ما" در برخ موارد حتی رفتار آمیزش موسیقی فارسی و پشتو را نشان میدهد. کاربرد ساز سرنا در نقش بستن بخشی از آهنگ همراه با  دو تار ... این احساس را  در شنونده بازتاب میدهد.

نور دل ما روی خوش تو

بال و پر ما خوی خوش تو

به امید کاموریهای بیشتر وحید قاسمی.

نشانی سایت: ســــایت "زیر و بم": ویژه مـوســیقی افغانســـــتان