منيژه نادری

سپتمبر 2007، هالند

پيشنهادهايی برای

بهبود و تسهیل  تايپ کمپيوتری

 

این سخن اگر گزافه نباشn , بپذیریم که انسان موجود سخنور است و خط گونه یی از نشانه هاییست که به آن مادیت می بخش،  پس این نوشتار و نشانه های نگارشیست که فرهنگ و تمدن ما را تحرک می بخشد و به جولان در می آورد. این نکات بر اهمیت و جایگاه نوشتار و نشانه های نگارشی در  فرهنگ و اندیشه  تأکید دارند. و  میدانیم که از عمر خط چندین هزار سال می گذرد، و انسان از نخستین تجارب در این راستا تا امروز راه های دور و داری را پیموده است و از آغاز پیدایش تا کنون در جستجوی آن بوده است تا برای بهتر زیستن به گونه یی در هر موردی برایش سهولت ایجاد کند. انسان از نخستین تجاربش در نوشتن که در روی سنگ و پوست حیوانات بود تا امروز که عصر کمپیوتر و دیجیتال است، هنوز هم تلاش دارد هرچه بیشتر راه های ساده و آسانتری را دریابد.

اگر شيوه ها و ابزار چاپ دو دهۀ پيش را با امروز مقايسه کنيم، می بينيم که بعد از رواج يافتن کمپيوتر پيشرفت های شگرفی دراين راستا به ميان آمده است.

ايجاد اين سهولت ها از يک طرف به فن طباعت و چاپ و دست اندرکاران اين عرصه خدمت بزرگی بوده است، مگر از سوی ديگر از تعداد کارگران اين گستره کاسته است و هزارها نفر بيکار شده اند. همچنان زمينۀ تهيه و چاپ کتب، مجلات و ديگر نشريات آنقدر ساده شده که بخش بزرگ مطابع که در گذشته روند حروف چينی و صفحه سازی کتب و نشريات را در بر ميگرفت، اينک در محدودۀ روی ميز کار و يک پايه کمپيوتر خلاصه شده است.

برای استفاده اين تکنالوژی مدرن بايد آشنايی لازم با آن داشته باشيم. گاهی در جريان استفادۀ کمپيوتر به دشواری هايی مواجه می شويم. مثلاً اتفاق می افتد که تمام نوشته های ما نابود شوند و يا نوشته يی را گم کنيم، روز ها سراغ آن بگرديم و آن را نيابيم. سپس تجربه ميگيريم که برای اينکه بار ديگر با چنين مشکلی مواجه نشويم، بايد يک کاپی از کارهای خود در يک HardDisk جدا و يا Memory Stick يا سی دی داشته باشيم.

خودم نيز اين تجارب را پشت سر گذشتانده ام و از هر اشتباهم آموخته ام. يکی از مشکلاتی که هميشه برايم بسيار وقتگير بوده است، تايپ مطالب و نوشته ها به زبان های پشتو و اردو بوده است. زمانی که با کيبورد فارسی مصروف ميبودم و دفعتاً ميخواستم متنی را به پشتو تايپ کنم؛ چون در فارسی و انگليسی تيزتر تايپ ميکنم، استفادۀ کيبورد مختلف پشتو برايم بسيار دشوار می بود و به ويژه که هم از سرعت کار کاسته ميشد و هم بالای دماغم فشار زياد وارد می شد. به اين سبب در جستجوی آن شدم تا راه حلی بهتری پيدا کنم. خوشبختانه موفق شدم و حال ميتوانم از کيبورد ستندرد فارسی در تايپ متن های پشتو و اردو استفاده کنم. شايد برای خواننده جالب باشد که چگونه با کيبورد فارسی که حروف پشتو و اردو در آن نيست، ميتوان به آن زبان ها نيز تايپ کرد. هدف از نوشتن اين برگه نيز همين است که خواستم اين سهولت کوچک را در اختيار آنانی که به اين مشکل مواجه اند، بگذارم.

اگر شما راه حلی برای تغيير دادن جا های حروف کيبورد در ويندوز بلد باشيد، نيازی به خواندن اين سطور نخواهيد داشت.

به گونۀ مثال ميخواهيم يک متن پشتو را تايپ کنيم و صرف با کيبورد فارسی بلد استيم. برای تايپ آن لازم است کيبورد پشتو نيز در کمپيوتر ما نصب باشد تا در پايان بتوانيم حروف ويژۀ زبان پشتو را از آن بگيريم و در متن مورد نظر جابجا سازيم.

نخست با استفاده از کيبورد فارسی به تايپ متن پشتو شروع می کنيم. از اين که کيبورد فارسی حرف های ويژۀ زبان پشتو را ندارد، برای هر حرف پشتو يک کود در نظر ميگيريم. اين کود ميتواند يک و يا دو Character ترکيبی باشد. من برای آسانی کار کودهای ترکيبی معادل حروف پشتو را چنين در نظر ميگيرم:

ټ = ت* څ= ح* ډ = د* ځ = ح& ړ = ر* ږ = ز* ښ= ش*

ګ = ک* ڼ=ن* ئ = ی* ې = ی& ي = ی^ ۍ = ی$

 

ولی شما ميتوانيد مطابق ميل تان کود های ويژۀ خود را بسازيد، تا بتوانيد آن را خوبتر به خاطر سپاريد. به همين قسم برای هر حرفی که از لست مانده است، يک کود ترکيبی که بعداً بايد آن را به سادگی به خاطر سپرد، در نظر بگيريد. البته بايد ترکيبی را که به کار ميبريد، در جايی از اصل مطلب به کار نرفته باشد، زيرا هنگام جانشين ساختن کود ها به حروف پشتو امکان دارد متن غلط شود. مثلاً اگر ( د* ) را به( ډ ) تبديل کنيم، تمام «دال» های ستاره دار به ( ډ ) تبديل خواهند شد اگر ضرورت باشد که در جايی از متن اصلی «دال» ستاره دار تايپ شود، هرگز کود ستاره دار )د*( را انتخاب نکنيد و عوض آن مثلاً ميتوانيدً کود ترکيبی د^ را انتخاب کنيد.

به همين ترتيب مطلب را تايپ کنيد و در اخير با استفاده از کوماند Find and Replace ميتوانيد هر يک از کود ها را به حرف مربوطۀ آن تبديل کنيد و نوشتۀ تايپ شده را تکميل سازيد.

به طور نمونه ميخواهيم پارچه شعری از پير محمد کاروان را که به زبان پشتو است، تايپ کنيم.

با در نظرداشت کود های انتخابي، سروده را اين گونه تايپ می کنيم.

 

وخت به راح&ی^ چی& غاش* د زهرو به ش*امارنه لری^

منصور به گرح&ی^ مستانه ملا به دار نه لری^

مارغان دی& راشی^ زمونز* لپونکی& دی& ح&الی& وکر*ی^

غرمونش*تر نه لری^ کلی مو چنار نه لری^

مینی& گیله په غریونیولی& انداز داسی& وکر*ه:

خلک به خپلو کارو بوخت دی^ په ما کارنه لری^

وخپل تارونه یی& سندروته زندی$ جور*یز*ی^

کوم یو رباب چی& مطرب نه لری^، شاتار نه لری^

ح*ن*و ته ح*ن*د* ورکر* چی& خلک به رن*ا پسی& مری^

د کلی^ لمر تندر نیولی دی سهار نه لری^

راشه ح*اروان یی& شه کاروان یی& کر*ه د ذوق لیونی^

په غرونو سر دی^ د سندرو ش*ارته لارنه لری^

 

 

بعد از اين که شعر تايپ شد، به ترتيب تمام کود ها را به حروف مربوطۀ آن تبديل کنيد؛ طوريکه:

از مينوی Edit نخست Replace را انتخاب کنيد. اين صفحه ظاهر می شود:

حال از نخستين کود تايپ شده شروع می کنيم. برای کمپيوتر ميگوييم که تمام ( ح& ) را به ( ځ ) تبديل کند.

و سپس Replace All را فشار ميدهيم. اين پيام در کمپیوتر ظاهر ميشود:

Word has completed its search of the document and has made …. replacements.

و نوشتۀ تايپ شدۀ به اينگونه تغيير می کند:

وخت به راځی^ چی& غاش* د زهرو به ش*امارنه لری^

منصور به گرځی^ مستانه ملا به دار نه لری^

مارغان دی& راشی^ زمونز* لپونکی& دی& ځالی& وکر*ی^

غرمونش*تر نه لری^ کلی مو چنار نه لری^

مینی& گیله په غریونیولی& انداز داسی& وکر*ه:

خلک به خپلو کارو بوخت دی^ په ما کارنه لری^

وخپل تارونه یی& سندروته زندی$ جور*یز*ی^

کوم یو رباب چی& مطرب نه لری^، شاتار نه لری^

ح*ن*و ته ح*ن*د* ورکر* چی& خلک به رن*ا پسی& مری^

د کلی^ لمر تندر نیولی دی سهار نه لری^

راشه ح*اروان یی& شه کاروان یی& کر*ه د ذوق لیونی^

په غرونو سر دی^ د سندرو ش*ارته لارنه لری^

 

حال با استفاده از طريقۀ Replace تمام ی^ را به ( ي ) تبديل ميکنيم. می بينيم که 19 بار کود ی^ را تايپ کرده ايم و در يک عمليه به همۀ آنها به ( ي ) تبديل می شود.

 

به همين گونه تمام کود ها را به حروف مربوطۀ آن تبديل می کنيم و در اخير نوشته به شکل اصلی آن بدست می آيد.

وخت به راځي چې غاښ د زهرو به ښامارنه لري

منصور به گرځي مستانه ملا به دار نه لري

مارغان دې راشي زمونږ لپونکې دې ځالې وکړي

غرمونښتر نه لري کلی مو چنار نه لري

مینې گیله په غریونیولې انداز داسې وکړه:

خلک به خپلو کارو بوخت دي په ما کارنه لري

وخپل تارونه یې سندروته زندۍ جوړیږي

کوم یو رباب چې مطرب نه لري، شاتار نه لري

څڼو ته څڼډ ورکړ چې خلک به رڼا پسې مري

د کلي لمر تندر نیولی دی سهار نه لري

راشه څاروان یې شه کاروان یې کړه د ذوق لیوني

په غرونو سر دي د سندرو ښارته لارنه لري

 

بايد به خاطر داشته باشيم که تايپ فاصله های اضافی در ميان کود ها و يا در هنگام تطبيق کماند Replace سبب می شود که نتيجۀ درست از کار خود نگيريم. پس بايد متوجه باشيم که در جريان کار فاصله های اضافی در شروع، ميان و آخر کودها تايپ نکنيم.

اين طريقه بعد از يک تمرين کوتاه بسيار ساده و قابل استفاده است و به خصوص اگر خواسته باشيم کتاب و يا نوشتۀ چندين صفحه يی را تايپ کنيم، مؤثريت آن را خوبتر ميدانيم. همچنان اگر گاهی بخواهيم در کمپيوتر ديگری که چند حرف کيبورد آن فرق داشته باشد، چيزی تايپ کنيم، ميتوانيم با استفاده از اين روش کار خود را ساده سازيم.

دوست دارم خوانندگانی که از اين روش استفاده خواهند کرد، نظر شان را برايم بفرستند و يا اگر پرسشی در زمينه دارند، لطفاً تماس گيرند.

نشانی های الکترونيکی:

 www.shahmoama.com

shahmoama@yahoo.com